Francis Ford Coppola

Francis Ford Coppola

Francis Ford Coppola na San Diego Comic-Con (2011)
Data i miejsce urodzenia	7 kwietnia 1939 Detroit
Zawód	reżyser, scenarzysta, producent filmowy
Współmałżonek	Eleanor Coppola (od 1963 do 2024; jej śmierć)
Lata aktywności	od 1960
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Francis Ford Coppola (ur. 7 kwietnia 1939 w Detroit) − amerykański reżyser i scenarzysta, również kompozytor, producent filmowy i aktor. Był centralną postacią ruchu filmowego Nowe Hollywood w latach 60. i 70. XX wieku i jest powszechnie uważany za jednego z największych filmowców wszech czasów.

Po wyreżyserowaniu dramatu Ludzie z deszczu (1969), Coppola był współautorem scenariusza Patton (1970), zdobywając Oscara za najlepszy oryginalny scenariusz wraz z Edmundem H. Northem^[1]. Reputacja Coppoli jako filmowca została ugruntowana wraz z wydaniem dramatu kryminalnego Ojciec chrzestny (The Godfather, 1972). Film zrewolucjonizował produkcję filmów gangsterskich i został doceniany zarówno przez publiczność, jak i przez krytyków. Ojciec chrzestny zdobył trzy Oscary: najlepszy film, najlepszy aktor i najlepszy scenariusz adaptowany wspólnie z Mario Puzo.

Życiorys

Wczesne lata

Urodził się w Detroit w rodzinie włoskich imigrantów jako drugie z trojga dzieci Italii (z domu Pennino; 1912–2004) i Carmine Coppoli (1910–1991), flecisty i kompozytora^[2]. Dorastał w Nowym Jorku ze starszym bratem Augustem Floydem (1934–2009) i młodszą siostrą Talią Rose Shire (ur. 1946). Jego dziadkowie ze strony ojca przybyli do Stanów Zjednoczonych z Bernaldy, w regionie Basilicata^[2]. Jego dziadek ze strony matki, popularny włoski kompozytor Francesco Pennino, wyemigrował z Neapolu we Włoszech^[2]. Coppola otrzymał drugie imię na cześć Henry’ego Forda.

W dzieciństwie zachorował na chorobę Heinego-Medina. Wówczas Coppola przez długi czas leżał w łóżku, co pozwoliło mu pobudzić wyobraźnię domowymi przedstawieniami teatru lalek. W wieku 15 lat przeczytał Tramwaj zwany pożądaniem, co odegrało kluczową rolę w jego zainteresowaniu teatrem. Początkowo planował karierę muzyczną, grał na tubie i zdobył stypendium muzyczne w Akademii Wojskowej w Nowym Jorku. Coppola uczęszczał do 23 innych szkół, zanim ostatecznie ukończył Great Neck North High School. W 1955 rozpoczął studia w dziedzinie sztuki dramatycznej w Hofstra College w Hempstead. Tam otrzymał stypendium w dziedzinie dramatopisarstwa. To sprzyjało jego zainteresowaniu reżyserią teatralną pomimo dezaprobaty ojca, który chciał, by syn studiował inżynierię.

Kariera

Po uzyskaniu dyplomu teatralnego na Hofstra w 1959, studiował na wydziale filmowym UCLA^[3] w Los Angeles, gdzie wyreżyserował krótkometrażowy horror zatytułowany The Two Christophers, zainspirowany nowelą William Wilson Edgara Allana Poego, oraz Ayamonn the Terrible, film o koszmarach rzeźbiarza. W 1967 ukończył studia i otrzymał tytuł magistra sztuki^[3].

We wczesnych latach sześćdziesiątych Coppola popadł w biedę, był zmuszony do utrzymywania się za 10 dolarów tygodniowo. Szukając sposobu na zarobienie dodatkowych pieniędzy, odkrył, że wielu kolegów ze szkoły filmowej płaci swoje rachunki, kręcąc produkcje erotyczne. W wieku 21 lat Coppola napisał scenariusz do 12-minutowego filmu krótkometrażowego The Peeper, komedii o podglądaczu, który próbuje szpiegować zmysłową sesję zdjęciową w studiu obok jego mieszkania. Młody filmowiec znalazł zainteresowanego producenta, który użyczył mu 3 tys. dolarów na nakręcenie filmu. Zatrudnił dziewczynę magazynu Playboy Marli Renfro, do roli modelki i swojego przyjaciela Karla Schanzera, do roli podglądacza. Potem napisał scenariusz do westernu komediowego Tonight for Sure (1962).

W latach 1962–1964 był asystentem Rogera Cormana^[4], niezależnego producenta i realizatora niskobudżetowych produkcji. Został scenarzystą horroru Nawiedzony pałac (The Haunted Palace, 1963) z udziałem Vincenta Price’a i współreżyserował Strach (1963) z Borisem Karloffem. W 1969 w San Francisco założył ośrodek produkcji filmów American Zoetrope, z którym współpracowali m.in.: George Lucas, Martin Scorsese i Peter Bogdanovich.

Spośród filmów nakręconych przez Francisa Forda Coppolę najbardziej doceniana jest trylogia Ojciec chrzestny – opowiadająca o włoskiej rodzinie mafijnej w USA, dreszczowiec Rozmowa i opowieść o wojnie w Wietnamie – Czas apokalipsy, na motywach powieści Josepha Conrada Jądro ciemności^[5].

Przewodniczył jury konkursu głównego na 49. MFF w Cannes (1996).

Życie prywatne

Francis Ford Coppola miał czwórkę dzieci: Gian-Carlo Coppola (zm. 1986), Mary Coppola, Sofia Coppola i Roman Coppola. Sofia poszła w ślady ojca i została reżyserką i scenarzystką. Jego bratanek zrobił błyskotliwą karierę aktorską pod pseudonimem Nicolas Cage.

Filmografia

Reżyser

• 2011: Twixt
• 2009: Tetro
• 2007: Młodość stulatka (Youth Without Youth)
• 2001: Czas apokalipsy: Powrót (Apocalypse Now / Apocalypse Now: Redux)
• 2000: Supernova
• 1997: Zaklinacz deszczu (The Rainmaker)
• 1996: Jack
• 1992: Dracula (Dracula)
• 1990: Ojciec chrzestny III (The Godfather: part III)
• 1989: Nowojorskie opowieści
• 1988: Tucker. Konstruktor marzeń (Tucker: The Man and His Dream)
• 1987: Kamienne ogrody (Gardens of Stone)
• 1986: Kapitan EO (Captain Eo)
• 1986: Peggy Sue wyszła za mąż (Peggy Sue Got Married)
• 1984: Cotton Club (The Cotton Club)
• 1983: Wyrzutki (The Outsiders)
• 1983: Rumble Fish
• 1982: Ten od serca (One from the Heart)
• 1979: Czas apokalipsy (Apocalypse Now)
• 1974: Ojciec chrzestny II (The Godfather: part II)
• 1974: Rozmowa (The Conversation)
• 1972: Ojciec chrzestny (The Godfather)
• 1969: Ludzie z deszczu (The Rain People)
• 1968: Tęcza Finiana (Finian's Rainbow)
• 1966: Jesteś już mężczyzną (You're a Big Boy Now)
• 1963: Obłęd (Dementia 13)
• 1963: Strach (The Terror)
• 1962: The Playgirls and the Bellboy
• 1961: Tonight for Sure

Scenarzysta

• 2009: Tetro
• 2007: Młodość stulatka (Youth Without Youth)
• 2001: Czas apokalipsy: Powrót (Apocalypse Now / Apocalypse Now: Redux)
• 1997: Zaklinacz deszczu (The Rainmaker)
• 1990: Ojciec chrzestny III (The Godfather: part III)
• 1989: Nowojorskie opowieści (New York Stories)
• 1984: Cotton Club (The Cotton Club)
• 1983: Rumble Fish
• 1982: Ten od serca (One from the Heart)
• 1979: Czas apokalipsy (Apocalypse Now)
• 1974: Ojciec chrzestny II (The Godfather: part II)
• 1974: Rozmowa (The Conversation)
• 1974: Wielki Gatsby (The Great Gatsby)
• 1972: Ojciec chrzestny (The Godfather)
• 1970: Patton
• 1969: Ludzie z deszczu (The Rain People)
• 1966: Czy Paryż płonie? (Paris brule-t-il)
• 1966: Ta posiadłość jest zakazana (This Property Is Condemned)
• 1966: Jesteś już mężczyzną (You're a Big Boy Now)
• 1963: Obłęd (Dementia 13)
• 1961: Tonight for Sure
• 1953: Sadko

Kompozytor

• 2001: Czas apokalipsy: Powrót (Apocalypse Now / Apocalypse Now: Redux)

Producent

• 2011: Twixt
• 2009: W drodze (On the Road)
• 2009: Tetro
• 2007: Młodość stulatka (Youth Without Youth)
• 2004: 4400 (The 4400)
• 2004: Kinsey
• 2004: Dobry agent (The Good Shepherd)
• 2001: Królowa Syjamu (The Legend of Suryiothai)
• 1999: Przekleństwa niewinności (The Virgin Suicides)
• 1999: The Florentine
• 1996: Mroczny Anioł (Dark Angel (TV))
• 1992: Wiatr (Wind)
• 1983: Hammett
• 1980: Sobowtór
• 1973: Amerykańskie graffiti (American Graffiti)
• 1961: Tonight for Sure

Nagrody i nominacje

Nagroda Akademii Filmowej

Rok	Kategoria	Za	Wynik
2010	Nagroda im. Irvinga G. Thalberga		Wygrana[6]
1990	Najlepszy film	Ojciec chrzestny III	Nominacja[6]
1990	Najlepsza reżyseria	Ojciec chrzestny III	Nominacja[6]
1979	Najlepszy film	Czas apokalipsy	Nominacja[6]
1979	Najlepsza reżyseria	Czas apokalipsy	Nominacja[6]
1979	Najlepszy scenariusz adaptowany	Czas apokalipsy	Nominacja[6]
1974	Najlepszy film	Ojciec chrzestny II	Wygrana[6]
1974	Najlepsza reżyseria	Ojciec chrzestny II	Wygrana[6]
1974	Najlepszy scenariusz adaptowany	Ojciec chrzestny II	Wygrana[6]
1974	Najlepszy film	Rozmowa	Nominacja[6]
1974	Najlepszy scenariusz oryginalny	Rozmowa	Nominacja[6]
1973	Najlepszy film	Amerykańskie graffiti	Nominacja[6]
1972	Najlepszy scenariusz adaptowany	Ojciec chrzestny	Wygrana[6]
1972	Najlepsza reżyseria	Ojciec chrzestny	Nominacja[6]
1970	Najlepsze materiały do scenariusza i scenariusz oparte na faktach lub na materiałach nigdy wcześniej niepublikowanych	Patton	Wygrana[6]

Złoty Glob

Rok	Kategoria	Za	Wynik
1998	Najlepszy miniserial lub film telewizyjny	Odyseja	Nominacja[7]
1991	Najlepszy reżyser	Ojciec chrzestny III	Nominacja[7]
1991	Najlepszy scenariusz	Ojciec chrzestny III	Nominacja[7]
1985	Najlepszy reżyser	Cotton Club	Nominacja[7]
1980	Najlepszy reżyser	Czas apokalipsy	Wygrana[7]
1975	Najlepszy reżyser	Ojciec chrzestny II	Nominacja[7]
1975	Najlepszy reżyser	Rozmowa	Nominacja[7]
1975	Najlepszy scenariusz	Ojciec chrzestny II	Nominacja[7]
1975	Najlepszy scenariusz	Rozmowa	Nominacja[7]
1973	Najlepszy reżyser	Ojciec chrzestny	Wygrana[7]
1973	Najlepszy scenariusz	Ojciec chrzestny	Wygrana[7]

Pozostałe

Rok	Nagroda	Kategoria	Za	Wynik
1980	Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej	Najlepsza muzyka	Czas apokalipsy	Nominacja[8]
		Najlepsza reżyseria		Wygrana[8]
		Najlepszy film		Nominacja[8]
1975	Nagroda Brytyjskiej Akademii Filmowej	Najlepsza reżyseria	Rozmowa	Nominacja[8]
		Najlepszy scenariusz		Nominacja[8]
1979	32. MFF w Cannes	Nagroda FIPRESCI	Czas apokalipsy	Wygrana
		Złota Palma		Wygrana
1974	27. MFF w Cannes	Wyróżnienie Jury Ekumenicznego	Rozmowa	Wygrana
		Złota Palma		Wygrana
1967	20. MFF w Cannes	Złota Palma	Jesteś już mężczyzną	Nominacja
1992	49. MFF w Wenecji	Honorowy Złoty Lew za całokształt twórczości		Wygrana
1980	César	Najlepszy film zagraniczny	Czas apokalipsy	Nominacja[9]

Odznaczenia

• Oficer Legii Honorowej – Francja, 2007^[10]
• Grande Ufficiale Orderu Gwiazdy Włoch – Włochy, 2014^[11]

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Francis Ford Coppola w bazie IMDb (ang.)
• Francis Ford Coppola w bazie Filmweb
• Francis Ford Coppola w bazie Notable Names Database (ang.)